Tüm Yönleriyle Iğdır'da Nevruz Kutlamaları | Melekli.com

NEVRUZ BAYRAMI

       Iğdır halkının çoğu sevinç ve sabırsızlıkla beklediği ve kutladığı bayramlardan biride NEVRUZ’dur.  Nevruzda her şeyin yeniden doğduğuna inanılır. Nevruz tabiatın uyanışı ve baharın gelişinin habercisidir. Kar çiçeği bu haberi halka ilk olarak müjdeler.

2017- Melekli

2017 - Melekli

     Nevruz kutlamalarının başlangıcı 21 MART gece ile gündüzün eşit olduğu ve zaman hesaplamasında bir başlangıç olduğu bir gündür. Nevruz MELEKLİ kasabasında geçmişten bugüne kadar şu etkinliklerle kutlanır;

1.Evler yeniden temizlenir, boya-badana yapılır, bahçeler temizlenir, halı ve kilimler yıkanır

2.Aile fertlerine imkânlar ölçüsünde bayramlıklar alınır ve giydirilir

3. 21 MART’tan önce semeni ekilir ve yetiştirilir

4.Yeddi-levin denilen en azın yedi çeşitten oluşan çerez ve meyve alınır

5. Fakir ve yoksullara giysi alınır ve giydirilir

6.Küs olanlar barıştırılır

7.Hasta ziyaretlerine gidilir

8. BACA-BACA yapılır (Ateş yakılarak üstünden atlanılır)

9.Kapılarda kulak asılır (kulak asmaca-mendil atma)

10. Yumurtalar kırmızıya boyanır (soğan kabuğuyla) ve tokuşturularak yarıştırılır.

11.Bacalardan şal atılır.(mendil atmaca)

12.Çeşitli eğlenceler düzenlenir

13.Kabir üstüne gidilir

14.Nişanlı kıza nevruz hediyesi götürülür

15.Nevruzda küfür edilmez

16.Eşe-dosta iyi davranılır.

17.Tatlılar dağıtılır.

18.Nevruz günü başkası hakkında konuşulup gıybet edilmez

19.Nevruz günü kavga edilmez

20.Nevruzda korkak insanların üzerine gizlice su dökerler

21.Nevruz günü düşmanlıklar sona erdirilir

*****************************

NEVRUZ YUMURTASI

nevruzda yumurtaları tencereye dizersin, altına üstüne önceden atmayıp sakladığınız soğan kabuklarını birazda saman koyarsınız ,saman yoksa soğan kabukları yeterli gelir, sonra iyice kaynattığınızda o soğan kabukları yumurtaları gördüğünüz gibi kırmızı yapar, ve bu yumurta ev ev dolaşan çocuklara seker ve çikolata gibi yedi-levin dediğimiz çerezlerden verilir.

2013- Melekli Nevruzu

********************************

AHİR ÇERŞEMBE

21 MARTTAN önceki salıyı çarşambaya bağlayan geceye ahır AHIR ÇERŞEMBE yılın ahır tek günü denilir.. Bu gecede evlerin bahçelerinde köy ve mahalle meydanlarında öbek öbek ateşler yakılır. Bahçelerin temizliği için toplanan çöp ve kuru otlar yakılıp ateşe verilir.

2017 - Melekli

2017 Melekl

2017 Melekli

                                                                                                             

********************************

YEDDİ LEVİN

yeddi-levin yeddi çeşit demektir. Nevruz bayramının en önemli etkinliklerindendir. Yeddi-levin en az yedi çeşit meyve ya da çerezi bir araya getirip karıştırmaktır. Aile reisi imkanları ölçüsünde çerez alır. Akşam yemekten sonra büyükçe bir sofraya konulur, karıştırılır ve pay edilir. Çerezlerin içinde ceviz ,fındık, kuru üzüm, incir, akide şekerler ve lokum muhakkak bulunur.

Aile fertleri arasında paylar ayrılırken ailenin gurbette veya askerde olan hatta hamile olanların bebekleri için çerez ayrılır. Ailenin bireyleri bayram dolayısıyla anne-baba evine toplanır ve paylarını alırlar. Ancak, uzakta olanların payları saklanır, ne zaman gelirlerse o zaman kendilerine sunulur

2017 Melekli

2017 Melekli

                                                                           

                                                                                          *************************************

KULAK ASMAK/QAPI PUSMAX/NİYET TUTMAK

Yeddi levin gecesi aynı zamanda kapıların dinlendiği gecedir. Buna halk arasında qapı pusmak ya da kulak asmak denilir. BU iş yapılırken bir niyet tutulur ve yakın komşuların evini gizlice dinlenilir. Evde konuşulanlar eğer olumlu ise tutulan dileğin gerçekleşeceğine inanılır. Yeddi levinin yapıldığı güz özellikle çok olumlu ve güzel sözler söylenmeğe çaba gösterilir.

***********************************

MELEKLİ GELENEKSEL NEVRUZ BAYRAMI SUBAŞI ETKİNLİKLERİ
1.Suya İğne Salmak

Genellikle aynı yaşta olan genç kızlar bir araya gelerek su dolu bir leğenin içine deliklerine pamuk geçirilmiş iki iğne bırakır, su karıştırılarak dalgalandırılır. Ayrı köşelere bırakılmış iğneler birbirine yanaşırsa tutulan niyette evlilik olacaktır anlamına gelir. Bu durum oraya toplanan bütün kızlar için ayrı ayrı niyet tutularak yapılır.

2008 Melekli Nevruzu

2.Suya Yüzük Salmak

Su dolu kaba kime ait oldukları biline yüzükler atılır. Bu yüzükler görevlendirilen birileri tarafından sudan çıkarılırken bir taraftan da maniler okunulur. Her maninin kendine göre ayrı ayrı manası vardır. Sudan çıkarılan yüzük sahibine teslim edilir. O anda okunan manide yüzük sahibinin sırlarını ele vereceği için etkinlik daha da bir heyecan kazanır ve eğlenceli bir ortam meydana gelir.

BACADAN ŞAL SALLAMAK/KAPIYA MENDİL ATMAK

Eskiden köy evlerinin üzerinde bir baca bulunurdu. Bu baca evin havalandırmasına yardımcı olsun diye yapılırdı. Fakat bu bacanın gelenekte ayrı bir yeri vardı. Bu da şal sarkıtılacak yer olmasıydı. Çarşamba gecesinden sonra komşuların birçoğu gizlice evin damına çıkar ve renkli şalları bacadan içeriye sarkıtırdı.  Bunun anlamı bayramlık istiyorumdur. Ev sahibi şalın kime ait olduğuna bakmadan içine bayramlık koyar ve şalı geri gönderirdi. Yakın komşular bazen şalın kime ait olduğunu anlar ve içine koyulacak bayramlığa dikkat ederlerdi, özen gösterirlerdi.  Şalın ucuna bağlananlar genellikle Yeddi-levin, kenarı işlenmiş ipek mendiller, el dokuması çoraplar ve çerezlerdir.  Bu gelenek günümüzde değişik bir hâl almıştır.. Günümüzde bu gelenek Melekli’de şu şekilde kutlanır;  kapıların önüne mendil atılır kapı vurulur ve ya zile basılır ve saklanılır, ev sahibi mendili alıp içine hediyeyi bırakır ve tekrar dışarı atar.

**************************************

BACA BACA

Azeri kültüründe büyük bir öneme sahip olan baca baca etkinliği Iğdır’da olduğu gibi Melekli kasabasında da büyük bir önem arz eder. Bu akşam her yerde ateşler yakılır ve ateşin üzerinden herkes atlar. Gençler bu ateşten atlarken de bütün maharetlerini sergilerler. Alevlerin üzerinden atlarken yine niyetler tutulur. Bu atlamayla hastalıkların kaybolacağına, dertten beladan temizlenileceğine inanılır. Ateş üzerinden atlanırken de bu mani söylenir;

Ağrım uğrum tökülsün

Oda tüşüp köl olsun

Yansın alav saçılsın

Menim bahtım açılsın.

2017 Melekli Nevruzu

************************************

SEMENİ YETİŞTİRMEK

Semeni al meni

Her yazda sen yada

Sal meni…

İlde göyerderem seni

Semeni, sazana gelmişem,

Uzana uzana gelmişem

Bir miktar toprak konulan kaplara ekilen ve "semeni" adı verilen buğday, mısır ve nohut gibi çeşitli tahıllar, vatandaşlarca mart ayının başında birbirinden farklı ve rengarenk kaplarda yetiştiriliyor.
 Yöre halkının geçmişten gelen bir geleneği de semeni yetiştirmektir. Ağpirçehlerin (yaşlı kadınların) dediklerine göre yaz arzusu, bereket nişanesi yetiştirilen semenidir. ‘’çölün şahta, boranına’’ , ‘’toprağın kış uykusuna’’ , ‘’insanı yaz arzusuna’’ karşılık olarak semeniler hazırlanır. Semeni yeşil yeşil yeşerince insanın da niyet ve arzuları gerçekleşir. Semeni yetiştikten sonra kızlar bir araya gelerek suyunu çıkartır, ezer ve helvası pişirilir. Bu işi eğlence ortamında yaparlar. Gece şenliklerle devam eder;

Bir kız:

Olmazdan a olmazdan

Oldum kına goymazdan

Barmahlarım yanıpdı

Çubuğa ot goymahtan

Diğerleri el çala çala söyler;

Yeşil yarpah gızılgül

Yeşil yarpah gızılgül

Bir kız:

O taydan el eyleme,

Könlümü al eyleme

Sen menimsen, men senin

Özge hayal eyleme

Diğerleri;

Yeşil yarpah gızılgül

Yeşil yarpah gızılgül

*************************************

KABİRÜSTÜ ZİYARETLERİ

Yörede 21 MART Nevruz bayramı haftasında tüm köylerde olduğu gibi tek (Salı) gün, köy meydanında Cüme akşamı  (Perşembe) günü kabir üstüne çıkılır. Kabir ziyaretine topluca gidilir, mezarlar onarılır, Kuran-ı Kerim’den ayetler okutulur. Çeşitli ihsanlar verilir.

Nevruz Nevruz al Nevruz

Nevruz nevruz gül nevruz

Nevruz nevruz hoş geldin

Dolu geldin hoş geldin

Kuru geldin, yaş geldin

Nevruz nevruz hoş geldin

Azeri kültüründe kış iki döneme ayrılır;

1.Büyük Çile

Gecenin en uzun olduğu 21 Aralık’tan sonra gelen 40 güne denilir. Takvim bilgisi bakımından  21 Aralık – 30 Ocak günleri ‘ERBAİN’ olarak adlandırılır.

Böyük çile

Boyu ir bele

Geldi ele

Güle güle

Getti güle güle.

Ağ gülkünü de

Gösterdi

Al dilini de

Gösterdi.

Ne nenemi dağlattı

Ne de bir uşağı ağlattı

Tay göydüm kervanına taylı olsun

Tay göydum hurcuna

Paylı olsun.

Ne ağrı verdi ele

Ne acı söz aldı dile

Ötdü bele bele

Getti güle güle.

2. Küçük ÇİLE

Büyük çileden sonra gelen 20 günlük süreçtir. Genelde 20 Ocaktan baharın başlangıcı 22 Marta kadar olan süre ‘HAMSİN’ olarak bilinir.

Küçük çile

Boyu bir bele

Hikkesi ir bele

Gelişi oldu,

Hayınan

Gedişi oldu

Vayınan.

Elinde gırmanç

Eli-günü yandırdı.

Nece günahsız

Gara bağladı.

************************************

C. Nevruz AYI

Küçük çilenin bitimi ile Nevruz ayı başlar. Küçük çilenin son günü ‘HIDIR NEBİ’ dir.

Honçalı Nevruz gelir

Gonçalı nevruz gelir

Sürme çekin gaşına noğul sepin başına

Tongaları oddayın

Tüfenkleri oddayın,

Honçalı nevruz gelir

Gonçalı nevruz gelir..

BOZ AY

Rivayete göze geçmiş zamanlarda aylar yokmuş. Bu nedenle yılın günleri birbirine karışmıştır. Yılın günlerini aylara ayırmışlar. Aylara 32 gün düşer, ancak ‘’Boz Ay’’ a 14 gün düşmüş. Boz AY bu duruma küser. Diğer  aylar Boz Ayı küstürmemek için kendilerinden birkaç gün Boz Aya verirler. Boz Ay 28 gün olur. Yılın her ayından gün aldığı için Boz Ayın her günü bir başka havada geçer. Bir gün güneşli, bir gün yağmurlu, bir gün bulutlu… Güneşli bir günde uyanan , çiçek açan ağaçları başka bir günde oluşan zamansız soğuklar sonucunda meyvesiz bırakır. Ekinleri ‘’şahta vurur’’…

Yöre insanları Boz Aydan etkilenmemek için haftanın çerşenbe (Çarşamba) günlerinde Boz Ayı hoşlukla göndermek için gülüp, eğlenirler. İnanışa göre ‘’ahır çerşenbe’’ günü sular tazelenir. Bu nedenle ‘’güzeller senek alıp bulag (pınar) başına gider orada türkü söyleyip, oyun oynayıp eğlenirler’’

Çerşenbe gününde çeşme başında,

Gözüm bir Alagöz  hanıma düşdü

Atdı müjgan ohun geçdi sinemden

Naz-ı gamzeleri zanıma düşdü

Ahır çerşenbe günü yine ateşler yakılır ve ‘’ ağırlığım uğurluğum tökülsün’’ denilerek üstünden atlanır. Yılın ağırlığı, acısı, uğursuzluğu ‘’adamın yahasından el çekip’’ oda düşerek yanar. Ve insanlar her türlü olumsuzluklardan temizlendiğine inanır.

Bazı insan lar bu gün ÜZERLİK yakar ve yeddi –levin etrafa dağıtılarak bir payın on pay olmasına inanılır.

**************************

KOSA KOSA

Nevruz bayramında yapılan en güzel oyunlarda biridir. Bu gelenek Azeri kültüründe olduğu gibi Melekli halkında da önemli bir yere sahiptir… yıllardan beri bu gelenek Meleklili Gençler ve özellikle çocuklar tarafından çok sevilir. Kosa da Kosa olacak kişiye ceketi ters giydirilir veya varsa kürkü ters giydirilir ve başına deriden bir papak geçirilir. Yüzü-gözü unlanır. Boynuna zıngırov (çan) takılır. Göbekli olsun diye karnına yastık bağlanır, eline bir çömçe (yemek kepçesi) verilir ve kapı kapı gezdirilerek çoluk-çocuk eğlendirilir, karşılığında pay toplanır. Kosayı gezdirenler manisini de söyler;

Ay kosa-kosa gelsene,

Gelip selam versene

Çömçeni doldursan,

Kosanı yola salsana

Ay uyruğu uyruğu,

Saggalı it guyruğu,

Kosam bir oyun eyler,

Guzunu goyun eyler,

Yığar bayram honçası,

Her yerde düyün eyler

Nevruz nevruz bahara,

Güller güller nubara,

Bahçamızda gül olsun,

Gül olsun, bülbül olsun,

Bal olmasın, yağ olsun,

Evdekiler sağ olsun,

Hanım dursun ayağa,

Kosaya pay versin

Kosaya pay versin ağa.

Mani bitince ‘kosa öldü’ deyip yere yıkılır. Kosaya yine sorular sorulur.

-Kosa hardan gelirsen

-İdir’den.

- ne getiripsen?

-alma.

-almayı neyledin?

-saddım.

-parasını ne yapdın?

-arvad aldım

-arvadı neyledin?

-vurdum öldü

Etraftakiler yine mani okur;

Başın sağ olsun kosa

Erşin uzun, bez kısa

Kefensiz ölmez kosa

Bu maniden sonra kosa payını almak için maniler okumağa başlar

Bazarda hesir ay ev sahabı

Göyde yel esir ey ev sahabı

Kosam telesir ay ev sahabı

Kosanı tez yola sal,

Onun üreyini al

Goy desin salamat gal

….

Menim kosam canlıdı

Golları mercanlıdı

Gosama el vurmayın,

Kosam iki canlıdı.

Golları mercanlıdı.

Emiri börk başında

Gelem oynar gaşında

Yüz elli beş yaşında

Lap lap çavandı kosam.

2017- Melekli Nevruzu

2017- Melekli Nevruzu